Integracja sensoryczna u dzieci. Co to takiego?

Człowiek otoczony jest przez ogrom napływających z każdej strony bodźców. Codziennie widzi i dotyka niezliczoną ilość przedmiotów. Przedmiotów które mają różny kształt, kolor, fakturę. Czuje intensywne zapachy, słyszy dźwięki: muzykę, szepty, odgłosy zwierząt i maszyn, smakuje potrawy. Czuje swoje ciało i kieruje nim. Wszystkie te czynności wymagają zaangażowania ze strony układu sensorycznego (człowiek odbiera świat za pomocą zmysłów). Obok zmysłów dotyku, wzroku, węchu, smaku i słuchu, posiadamy jeszcze dwa- przedsionkowy i proprioceptywny.

Wraz ze zmysłem dotyku są bazowymi systemami człowieka i to na ich podstawie dojrzewają pozostałe zmysły. Propriocepcja odnosi się do czucia głębokiego, pochodzącego z więzadeł, stawów, ścięgien i mięśni. To właśnie dzięki propricepcji potrafimy z zamkniętymi oczami dotknąć palcem nosa. Zmysł przedsionkowy (równowagi) natomiast przekazuje nam informację m. in. o tym gdzie znajduje się nasze ciało względem przyciągania ziemskiego, odpowiada za prawidłowe napięcie mięśni czy umiejętność czytania. Oba te systemy współpracują ze sobą nierozerwalnie. Kiedy organizm człowieka odbiera i przetwarza poprawnie informacje napływające z zewnątrz, wówczas świat jest dla nas środowiskiem przyjaznym. Potrafimy reagować adekwatnie do sytuacji, np. cofamy rękę gdy dotkniemy gorącego. Problem pojawia się kiedy nasz mózg ma problem z odbieraniem i przetwarzaniem bodźców napływających z zewnątrz. Wówczas lekki dotyk możemy odczuwać jako bolesny, a nasze ciało nie chce nas słuchać.
Wyjaśniając czym jest integracja sensoryczna, możemy powiedzieć „że to sposób porządkowania przez mózg informacji, odbieranych przez zmysły. Pozwala człowiekowi na celowe działanie, właściwe reakcje organizmu, umożliwia również selekcję informacji
i odwołuje się do wcześniejszych doświadczeń. Warto podkreślić, że Integracja Sensoryczna jest procesem, który zachodzi poza świadomością, podobnie jak oddychanie a jej rozwój zaczyna się już w życiu płodowym, a więc towarzyszy nam od początku do końca życia”.
Dlatego jeśli zauważymy u swojego dziecka któreś z poniższych objawów, warto udać się
z dzieckiem do specjalisty celem przeprowadzenia diagnozy SI.

Zachowania, które wskazują na problemy z integracją sensoryczną:
• Dziecko jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem, często wybudza się w nocy,
• Ma trudności z jedzeniem,
• Jest niezdarne, słabo skoordynowane, ma trudności z ubieraniem się,
• Nie jest samodzielne,
• Ma problemy z utrzymaniem równowagi, często przewraca się na prostej drodze,
• Często wpada na stojące przedmioty,
• Ma problem z koncentracją uwagi, często się rozprasza,
• Przyjmuje nieprawidłową postawę przy stoliku lub ławce – podpiera głowę, zjeżdża z krzesła,
• Jest nadruchliwe, nie może usiedzieć w jednym miejscu, często zmienia aktywności i pozycje ciała,
• Uwielbia karuzelę i huśtawki lub ich unika,
• Porusza się nieadekwatnie do sytuacji - zbyt wolno lub zbyt szybko,
• Jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża, bywa uparte, niezadowolone bez przyczyny, ciężko zrozumieć przyczynę jego zachowania,
• Trudno mu nauczyć się jazdy na rowerze, hulajnodze,
• Czuje się niepewnie na niestabilnym podłożu np. materacu,
• Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłogi, np. wejść na schody,
• Nie toleruje zabiegów higienicznych np.: mycie głowy, kąpiel, obcinanie włosów, paznokci,
• Nie lubi się przytulać, nie lubi niespodziewanego dotyku lub przeciwnie nadmiernie obściskuje, dąży do mocnego kontaktu fizycznego,
• Nie znosi metek od ubrań,
• Zwykle odmawia ubierania nowych rzeczy, woli nosić stare, często już znoszone rzeczy,
• Nadmiernie zwraca uwagę na brudne dłonie, unika brudzących zabaw,
• Nie adekwatnie dopasowuje siłę do zadania,
• Unika zabaw zespołowych z kolegami, rodzeństwem, jest kiepskim zawodnikiem w zespole – myli kierunki, jest zagubione na boisku,
• Sprawia wrażenie, że nigdy się nie męczy lub wręcz przeciwnie męczy się bardzo szybko,
• Ma problem z zaplanowaniem ruchu, nie wie od czego zacząć wykonanie nowej czynności,
• W nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by się odnaleźć w otoczeniu,
• Uwielbia ekstremalne przeżycia np. skoki na głęboka wodę, szybką jazda na nartach na tzw. „krechę”, szybkie zjeżdżalnie wodne, ciągle mu mało, nie zwraca uwagi na niebezpieczeństwo,
• Ma trudności szkolne np. z czytaniem i pisaniem, cięciem nożyczkami, odwraca litery, cyfry, ma trudności w przepisywaniu z tablicy, nie ma dominacji jednej ręki.

Zachowania, wskazujące na możliwe trudności z Integracją Sensoryczną u małych dzieci:
• Nadmiernie płaczliwe,
• Ma problemy ze snem - często wybudza się w nocy,
• Nie lubi być brane na ręce przytulane,
• Nie toleruje spacerów,
• Nie toleruje ostrego światła,
• Jest bardzo wrażliwe na dźwięki,
• Zwykle płacze podczas kąpieli,
• Nie lubi jeździć samochodem,
• Ma trudności z jedzeniem,
• Nie znosi dotykać dłonią lub stopami różnych faktur np. piasku, trawy,
• Unika kontaktu wzrokowego,
• Jest w ciągłym ruchu, potyka się o własne stopy,
• Jest nadmiernie spokojne,
• Ma trudności z koncentracją uwagi (na miarę swojego wieku), nie jest w stanie dłużą chwilę bawić się jedną zabawką,
• Nie potrafi zorganizować sobie prostej zabawy.

Opracowanie mgr Aleksandra Maik

Źródła:
„Sensoryczne niemowlę” A. Chatęzińska, J. Szulc
https://www.centrumsi.pl/terapia-i-diagnoza/co-to-jest-integracja-sensoryczna.html
https://dziecisawazne.pl/co-to-jest-integracja-sensoryczna/